(Блумберг) – Долго време пред САД и Европа да ги прифатат радикалните монетарни политики во последната деценија за време на светската финансиска криза, истите ги спроведе Банката на Јапонија.

Пред дваесет години – кога американската економија беше во силна коњуктура под претседателот на Федералните резерви  Алан Гринспен, а еврото дебитираше на светската сцена – Банката на Јапонија донесе одлука за воведување на нулта каматна стапка, носејќи го централното банкарство во неистражени води.

Едвај две години подоцна, додека референтните стапки во САД и Европа беа околу 5 отсто, се појавија со програма за квантитативно олеснување за да го поплават банкарскиот систем со пари. Стратегиите на Банката на Јапонија се сметаа за екстремни и посебни за Јапонија – тоа е сè додека вжештените финансиски пазари во 2008 година и економските контракции што резултираа, не ги принудија Федералните резерви и Европската централна банка да ги следат сличните патишта.

Забрзано во 2019 година, Банката на федерални резерви оди кон нормализирање на политиката додека ЕЦБ ја поставува основата за да го стори истото. И покрај тоа што ја воведе прва, Банката на Јапонија останува заклучена со истата стратегија, закована во уште посилен позадински режим на негативни курсеви и купување на средства од обврзници, акции и имотни фондови.

Јапонското искуство од 20 години ги покажува границите на она што централните банки можат да го направат сами и ја нагласуваат важноста на пошироката економска реформа и фискалната политика што се поврзува со монетарните програми. Можеби најрелевантната лекција за Банката на федерални резерви и ЕЦБ е опасност од двежење во обратна насока на курсот наскоро.

“Монетарната политика може да купи време, но не и да ги реши сите проблеми”, рече Кенџи Јуто, кој помогна во водењето на економскиот совет на премиерот во 1999 година и сега е заменик-претседател на Јапонскиот истражувачки институт.

Бен Бернанке, чие академско дело привлече многу искуства од Јапонија, беше меѓу критичарите на Банката на Јапонија уште во 1990-тите за “самоунизирана парализа” и недостаток на “рузвелтовска одлука”. Тој ги промена своите ставови многу пософистицирано по неговиот престој како претседател на ФЕД преку финансиска криза.

Внатре во Банката на Јапонија, имаше голема загриженост во правењето на судбоносно намалување на репериските стапки. Јасуо Гото им рече на членовите на одборот дека се чувствува како “да влегуваат во бајка како Алиса во земјата на чудата”. Еико Шиноцука, подоцна потсети дека одборот не знаел како ќе се одвиваат нештата, но сметаше дека нема избор.

Притисокот беше очигледен утрото на 12 февруари 1999 година, кога гувернерот Масару Хајами ја водеше дебатата за ова прашање. Пазарите се опоравуваа како приноси на јапонските референтни 10-годишни обврзници повеќе од двојно во тримесечниот период, а јенот се зголеми за повеќе од 20 отсто од осумгодишниот минимум во август претходната година.

Во еден редок потег потоа присуствуваа четворица владини претставници, вклучително и министерот за економија. Тие не учествуваа директно во дискусиите, но зад сцената политичарите лобираат кај Хеими да дејствува. Еден дури побара од гувернерот да Банката на Јапонија да го преземе владиниот долг или да купи големи количини на обврзници.

Одборот се охрабри и започна ерата на нулта каматна стапка.

Но, само една и пол година подоцна се зголемија стапките на 0,25 проценти. Тајмингот се покажа како слаб: бум на dot-com отиде во провалија и ја повлече Јапонија со тоа во 2001 година, принудувајќи враќање назад кон нула и додавање на QE.

Потоа дојде одлуката да се обиде да ја нормализира политиката во 2006 година, кога економијата се подигна и потрошувачките цени се зголемија малку. Но повторно, глобалните облаци се собраа на хоризонтот. Додека финансиската криза се одвиваше низ целиот свет, а Банката на федерални резерви излезе со решителна акција, Јапонија се мачеше додека Харухико Курода не ги презеде уздите на Банката на Јапонија во 2013 година и ја засили програмата за стимулирање.

Основен проблем за Банката на Јапонија – тогаш и сега – е дека политиките како нула или негативни стапки и QE никогаш не требало да да ги дадат појавите кои како нус појави во шпекулативни рамки се појавија. Тие треба да ја зголемат економската моќ на домаќинствата и компаниите кои позајмуваат, трошат и инвестираат, да ги поттикнуваат цените да растат, економијата да заздрави и потоа да и овозможи на централната банка да го врати стимулот.

“Ние никогаш не мислевме дека политиката на квантитативното олеснување и нултата каматна стапка ќе биде инфлациска”, рече Роб Субамаман, кој во тоа време беше со Леман брадерс во Јапонија. Субараман, сега главен економист на Номура, Азија, вели дека приватниот сектор немал поттик да позајми, поткопувајќи го она што го направил Банката на Јапонија.

Наместо тоа, две децении нултните каматни стапки ја повредија нацијата на штедачите, кои одговорија со затегнување на нивните ремени. Поевтините заеми ги оптоваруваат непрофитабилните компании, додека големиот бизнис има натрупано средства во инвестирање во странство, додека пазарот се смалува дома.

Овие две децении евидентен е неуспехот за рефлексија врз економијата и  создадоа цела генерација на потрошувачи со мало разбирање или очекување од зголемувањето на цените, комплицирајќи ги напорите на Курода уште повеќе. Банките и пазарите на пари се фатени во вкрстен пожар, со негативни стапки што ја намалуваат профитната маргина за кредитирање и масовното купување на средствата на Банката на Јапонија, под QE, го цица животот од тргувањето со обврзници.

И покрај тоа што е тешко да се нарече најголемиот монетарен експеримент на светот успешен, исто така е јасно дека работите би биле далеку полоши без него. Банката на Јапонија ја подобри дефлацијата, дури и ако индексот на потрошувачки цени кратко се повлече во 2019 година поради ниските цени на нафтата и еднократните промени во телефонските и образовните трошоци. И наместо економската слабост, Јапонија уживаше скромен раст во последниве години, при што невработеноста е најниска од 1992 година и растот на платите, иако тежок, сепак е најдобар по многу години.

Земјата го постигна сето ова и покрај незгодното зголемување на даноците во 2014 година, забавување на економските реформски напори на владата на Шинзо Абе и невидените демографски промени. Јапонското население опадна за последните девет години, а еден од тројца се сега 60 години или постари.

Економскиот експерт на Блумберг Јуки Масуџима е меѓу оние кои тврдат дека и покрај многуте недостатоци, Јапонија има корист од усвојувањето на неортодоксната монетарна политика.

“Тоа беше избор – бавна смрт или ризичен, но моќен третман”, рече Масуџима. Тој го гледа предизвикот сега во намалувањето на влијанието на монетарната политика, дури и под засилената агресија под Курода, додека негативните несакани ефекти постојано се акумулираат.

“Порано или подоцна ќе дојде точка на пауза”, рече Масуџима. “Но, тоа е политика која е многу полесно да се воведе, отколку што е да се излезе.”