Анализа на Меѓународниот институт за истражување на мирот (СИПРИ) од Стокхолм, Шведска

Глобалните приходи од оружје нагло се зголемија минатата година, бидејќи побарувачката беше зголемена од војните во Украина и во Појасот Газа, како и поради глобалните и регионалните геополитички тензии и сè поголемите воени трошоци. За првпат од 2018 година сите пет најголеми компании за оружје ги зголемија своите приходи од оружје.

СИПРИ: Онаму каде што има наменска (воена) индустрија има и раст!?

Според истражувањето на Меѓународниот институт за истражување на мирот од Стокхолм (СИПРИ), од година на година во сите светски региони каде што се наоѓаат стоте најголеми производители на оружје, таканаречените топ 100, се забележува драстичен економски раст. Зголемувањето на приходите и новите нарачки поттикна многу компании за оружје да ги прошират производствените линии, да ги зголемат погоните, да основаат нови подружници или да спроведат нови аквизиции.
– Минатата година глобалните приходи од оружје достигнаа највисоко ниво досега забележано од СИПРИ, бидејќи производителите ја искористија големата побарувачка. Иако компаниите го градат својот производствен капацитет, тие сè уште се соочуваат со низа предизвици што би можеле да влијаат на трошоците и распоредите за испорака – рече Лоренцо Скаразато, истражувач во Програмата за воени трошоци и производство на оружје на Меѓународниот институт за истражување на мирот од Стокхолм (СИПРИ).

Во тек е динамично вооружување на Европа

Од 26-те компании за оружје во топ 100 со седиште во Европа (без Русија), 23 забележаа зголемување на приходите од оружје. Нивните вкупни приходи од оружје пораснаа за 13 проценти, на 151 милијарда долари. Ова зголемување беше поврзано со побарувачката што произлезе од војната во Украина и перципираната закана од Русија. Чешката компанија „Чехословачка група“ забележа најголем процентен пораст на приходите од оружје од која било друга компанија од топ 100 во 2024 година: за 193 проценти, достигнувајќи 3,6 милијарди долари. Компанијата ѝ го припишува поголемиот дел од своите приходи на Украина. Чехословачката група имаше корист од Чешката иницијатива за муниција, проект предводен од владата за снабдување со артилериски гранати за Украина. Украинската компанија „Украинска одбранбена индустрија“ ги зголеми своите приходи од оружје за 41 процент, на три милијарди долари.
– Европските компании за оружје инвестираат во нов производствен капацитет за да ја задоволат зголемената побарувачка. Но набавката на материјали може да претставува растечки предизвик. Особено, зависноста од критични минерали веројатно ќе ги комплицира европските планови за вооружување – рече Жад Гиберто Рикард, истражувач во Програмата за воени трошоци и производство на оружје на СИПРИ.

Како пример за ризиците од таквата зависност, трансевропската компанија „Ербас“ и француската „Сафран“задоволија половина од своите потреби за титаниум пред 2022 година со руски увоз и мораа да најдат нови доставувачи. Понатаму, во светлината на кинеските ограничувања за извоз на критични минерали, компаниите, вклучувајќи ги францускиот „Талес“ и германскиот „Рајнметал“, предупредија во 2024 година за потенцијалните високи трошоци за реструктуирање на нивните синџири на снабдување.

И приходите на Русија од наменската (воената) индустрија растат и покрај недостигот од квалификувана работна сила

Двете руски компании за оружје во топ 100, „Ростек“ и „Јунајтед шипбилдинг корпорејшн“, ги зголемија своите комбинирани приходи од оружје за 23 проценти, на 31,2 милијарда долари, и покрај меѓународните санкции што доведоа до недостиг од компоненти. Домашната побарувачка беше доволна за повеќе од компензација на изгубените приходи поради падот на извозот на оружје.
– Освен санкциите, руските компании за оружје се соочуваат со недостиг од квалификувана работна сила. Тоа би можело да го забави производството и да ги ограничи иновациите. Сепак, треба да бидеме претпазливи кога даваме вакви предвидувања, бидејќи руската индустрија за оружје се покажа отпорна за време на војната во Украина, спротивно на очекувањата – рече Диего Лопес да Силва, виш истражувач во Програмата за воени трошоци и производство на оружје на СИПРИ.

И САД добро приходуваат од производство на оружје

Во 2024 година комбинираните приходи од оружје на американските компании за оружје во стоте најголеми производители пораснаа за 3,8 проценти и достигнаа 334 милијарди долари, при што 30 од 39-те американски компании на ранг-листата ги зголемија своите приходи од оружје. Меѓу нив беа големите производители на оружје како што се „Локид Мартин“, „Нортроп груман“ и „Џенерал дајнамикс“.
Сепак, широкораспространетите одложувања и пречекорувањата на буџетот продолжуваат да ги оптоваруваат развојот и производството во клучните програми предводени од САД, како што се борбените авиони „Ф-35“, подморницата од класата „Колумбија“ и интерконтиненталната балистичка ракета „сентинел“ (ИЦБМ). Неколку од најголемите производители на оружје во САД се погодени од пречекорувања, што предизвикува неизвесност околу тоа кога можат да се испорачаат и распоредат големи нови системи за оружје и надградби на постојните.
– Доцнењата и зголемените трошоци неизбежно ќе влијаат врз планирањето на американската војска и воените трошоци. Тоа би можело да има последователни ефекти врз напорите на американската влада да ги намали прекумерните воени трошоци и да ја подобри ефикасноста на буџетот – рече Сјао Лианг, истражувач во Програмата за воени трошоци и производство на оружје на СИПРИ.

СИПРИ: Азија и Океанија се исклучок од растот на економијата поврзан со наменската (воената) индустрија

Азија и Океанија беа единствениот светски регион што забележа целокупен пад на приходите од оружје меѓу првите сто компании во 2024 година, паѓајќи на 130 милијарди долари, што е за 1,2 отсто помалку отколку во 2023 година. Сепак, сликата беше многу разновидна во Азија и Океанија. Регионалниот пад се должеше на комбинирано намалување од 10 проценти на приходите од оружје меѓу осумте кинески компании за оружје во првите сто. Спротивно на тоа, приходите од оружје продолжија да растат меѓу јапонските и јужнокорејските компании во првите сто, врз основа на силната европска и домашна побарувачка. Петте јапонски компании ги зголемија своите комбинирани приходи од оружје за 40 проценти, на 13,3 милијарди долари, додека четирите јужнокорејски производители ги зголемија своите приходи од оружје за 31 процент, на 14,1 милијарди долари. Најголемата компанија за оружје во Јужна Кореја, „Ханхва груп“, забележа зголемување од 42 проценти на своите приходи од оружје во 2024 година, при што повеќе од половината доаѓаат од извоз на оружје. Р.С.

Рекорден број компании од Блискиот Исток во топ 100 за производство на оружје и муниција

За првпат, девет компании за оружје од топ 100 беа со седиште на Блискиот Исток, со комбинирани приходи од оружје од 31 милијарда долари. Приходите од оружје во регионот пораснаа за 14 проценти. Трите израелски компании за оружје на рангирањето ги зголемија своите комбинирани приходи од оружје за 16 проценти, на 16,2 милијарди долари.
– Растечката реакција поради акциите на Израел во Газа се чини дека имаше мало влијание врз интересот за израелско оружје. Многу земји продолжија да нарачуваат нови производи од израелски компании во 2024 година – рече Зубаида Карим, истражувач во Програмата за воени трошоци и производство на оружје на СИПРИ.
Рангирањето за 2024 година вклучува пет турски компании за оружје (со вкупни приходи од оружје од 10,1 милијарди долари, што е зголемување од 11 проценти во однос на претходната година), откако МКЕ влезе во топ 100 за првпат. Државниот конгломерат на Обединетите Арапски Емирати, „Еџ груп“, пријави приходи од оружје од 4,7 милијарди долари во 2024 година.
Базата на податоци за индустријата за оружје на СИПРИ е создадена во 1989 година. Во тоа време таа ги исклучуваше податоците за компаниите во Кина, Советскиот Сојуз и земјите од Источна Европа. Тековната верзија содржи податоци за 2002–2024 година, вклучувајќи податоци за компаниите во Русија. Кинеските компании се вклучени од 2015 година па наваму. Р.С.

„Спејс екс“ на Илон Маск првпат влезе во најголемите сто производители на оружје

– Американската компанија „Спејс екс“ на Илон Маск за првпат се појави во топ 100 на СИПРИ, откако нејзините приходи од оружје се зголемија повеќе од двојно во споредба со 2023 година, достигнувајќи 1,8 милијарда долари.
– Вкупните приходи од оружје на трите индиски компании во топ 100 се зголемија за 8,2 проценти, на 7,5 милијарди долари, благодарение на домашните нарачки.
– Четирите германски компании во топ 100 забележаа зголемување на вкупните приходи од оружје за 36 проценти, на 14,9 милијарди долари, поттикнати од зголемената побарувачка за копнени системи за воздушна одбрана, муниција и оклопни возила поради перципираната закана од Русија.
– За првпат индонезиска компанија влезе во топ 100. „Дифенд ај-ди“ објави зголемување од 39 проценти на приходите од оружје, на 1,1 милијарда долари, поттикнато од консолидацијата на индустријата и зголемените домашни набавки.