Становите поскапи за 22%!

Ако пред една година за стан од 50 квадрати во некоја од населбите во Скопје сте дале 90.000 евра односно квадратот сте го платиле по 1.800 евра, сега ќе треба да одвоите најмалку 20.000 евра повеќе за истиот стан.

Ова се должи на растот на цените на становите што само во првата половина од 2025 година изнесува 22,5 проценти, покажуваат анализите на Народната банка.

Така, квадратот што лани бил 1.800 сега е најмалку 2.200 евра. Но, не само цената за квадратот, расте и бројот на кредити што ги подигаат граѓаните.

„Од почетокот на 2025 година, растот на цените на становите повторно забрзува и во првата половина на годината во просек изнесува 22,5% на годишно ниво. Забрзува и станбеното кредитирање – годишен раст од 14,3% во мај, што е еден од факторите што влијае врз побарувачката за станови“, велат од Народната банка.

Претходно, ваков забрзан раст бил забележан во 2022 кога, исто така, изнесувал околу 22 отсто, по што следните две години следувала стабилизација на цените, за сега повторно да има скок. Ова ја загрижи Народната банка, па гувернерот Трајко Славески најави мерки во координација со други институции, но не откри какви.

Ставот кој преовладува во градежниот секторот, пак, е дека понудата е помала од побарувачката и тоа е главната причина за растот на цените.

„Иако државата располага со механизми за да влијае врз цената на станбениот квадрат, сметам дека нивното влијание е ограничено во услови на висока побарувачка“, вели претседателот на Здружение за градежништво и индустријата на градежни материјали при Стопанската комора на Северна Македонија, Андреа Серафимовски.

И економскиот аналитичар и универзитетски професор Арбен Халили потенцира дека клучен е соодносот на понудата и побарувачката. Во пазарна економија, вели тој, државата не смее и не може да се меша по која цена инвеститорите ќе ги продаваат становите.

Разграничување меѓу кредит за стан за живеење и за инвестиција?Во објаснувањето кое РСЕ го доби од Народната банка за можните мерки, потенцираат дека иако во моментот банкарскиот систем е сигурен и стабилен со солидна ликвидност, сепак, загрижува тоа што растот на цените на становите е во период на „висока неизвесност од надворешното окружување со ризици за економскиот раст и инфлацијата“. Затоа и прават анализи за можни ризици и евентуални мерки со цел да се зачува на финансиската стабилност во идниот период.

„Се разгледуваат повеќе решенија, вклучително и можноста за разграничување на она што значи кредитирање на граѓаните за решавање на станбеното прашање, од кредитирањето како инвестиција. Бидејќи анализите сè уште се во тек, во оваа фаза не би можеле да споделиме поконкретни информации за видот и обемот на мерките што би се преземале“, посочуваат во одговорот од Народната банка.

Меѓутоа, ваквиот пристап – да се прави разлика кога се подига кредит за стан за живеење и за стан за инвестиција, според Халили, не би било лесно да се имплементира кај нас.

„Купувачи на овие станови ќе гледа што е тоа најприфатливо за нив. Тоа значи дека најверојатно тие ќе најдат начин да не прикажат дека го земаат станот како инвестиција и така ќе избегнат повисока цена односно камати на кредитот“, смета економскиот аналитичар.

Според него, иако државата не би можела да диктира колку би се продавал квадратот во пазарната економија, институциите сепак може да интервенираат во намалување на каматните стапки односно трошоците на граѓаните. Таков начин, што можеби е и единствен и веќе им е познат на македонските институции, посочува Халили, е државата да покрива дел од трошоците или каматните стапни на млади брачни парови и социјални семејства и така да им ги намали давачките.

„Уривање“ цена со поголема понуда на државни станови

Од градежниот сектор, пак, покрај оваа, имаат и други предлог мерки како државата би може да ја намали цената за становите за што е потребен мултидимензионален пристап. Андреа Серафимовски од Здружението за градежништво при Стопанската комора го потенцира и намалувањето на трошоците за градежни материјали преку редуцирање на царинските и други давачки, но и изградба на државни станови со цел зголемување на понудата.

Изградбата на државните станови во Северна Македонија е во рацете на Акционерско друштво за стопанисување со станбен и деловен простор. Оваа компанија покрај што гради социјални згради во кои становите им се доделуваат на ранливи категории, гради и згради со комерцијални станови коишто ги продава на лицитација.

„Реално пробуваме да вршиме корекција на цените по метар квадратен. Кога ние како Акционерско друштво ќе понудиме поголема количина на станови тогаш нормално е да биде помала цената на становите“, вели директорот на Акционерското друштво, Марјан Стефановки.

Вакво искуство имале неодамна во Битола каде продале над 50 стана со просечна цена од 1.070 евра за квадрат. На истата локација претходно, според него, поради помала понуда становите се продавале за 1.300-1.400 евра по квадрат.

Во Скопје, пак, нови понуди од нивна страна тој очекува за две години. Планирана им е зграда во касарната Илинден, но допрва треба да извадат дозвола за градба, да проектираат и да започнат со изградба. Исто така, во плановите им се и два објекти во населбата Дебар Маало – на местото каде во моментов се наоѓаат бараките во кои се сместени деловните простории на Акционерското друштво.

Други комерцијални зграда треба да градат и во Охрид и Штип, како и уште една во Битола.