Цените на храната во некои земји се пониски од просекот на Европската Унија, а храната е еден од најголемите трошоци на домаќинствата во Европа и во просек сочинува околу 11,9 проценти од вкупната потрошувачка во ЕУ.  Во земји како Романија тој удел достигнува 20 проценти.

Индексот на ниво на цени на храната на Евростат дава добра основа за споредба. Ако просечната потрошувачка кошничка за храна во ЕУ е поставена на 100 евра, индексот покажува колку би чинела истата кошничка во секоја земја.

Вредност над 100 значи дека земјата е поскапа од европскиот просек, додека вредност под 100 укажува на пониски цени.

Според податоците на Евростат, во 2024 година, Македонија била најевтината земја за купување храна меѓу 36 европски земји. Стандардна кошничка за храна кај нас чинела 73 евра, што е за 27 проценти помалку од просекот на ЕУ.

Швајцарија е најскапа, со цени на храната за 61,1 процент повисоки од просекот на ЕУ. Истата кошничка таму чини 161,1 евра.

Во рамките на ЕУ, Романија (74,6 евра) има најниско ниво на цени на храната, додека Луксембург (125,7 евра) е најскап. Храната е 25,4 проценти поевтина во Романија и 25,7 проценти поскапа во Луксембург во споредба со просекот на ЕУ.

По Швајцарија, уште две земји од Европската асоцијација за слободна трговија (ЕФТА) ги сочинуваат трите најскапи: Исланд (146,3 евра) и Норвешка (130,6 евра).

Цените на храната се најмалку 10 проценти повисоки од просекот на ЕУ во Данска (119,3 евра), Ирска (111,9), Франција (111,5), Австрија (110,9) и Малта (110,9).

Покрај Македонија и Романија, Турција (75,7 евра), Босна и Херцеговина (82,5), Црна Гора (82,6) и Бугарија (87,1) се значително под просекот на ЕУ.

Србија (95,7 евра) и Албанија (98,7) се исто така поевтини од европскиот просек.

Меѓу „големите четири“ земји на ЕУ, цените на храната се над просекот во Италија (104) и Германија (102,9), додека Шпанија (94,6) е за 5,4 проценти поевтина од просекот на ЕУ.

Повеќето земји од Централна Европа, како и неколку земји од Источна Европа, се уште се под или блиску до просекот на ЕУ, вклучувајќи ги Словачка, Полска, Чешка и Унгарија.

Западна Европа генерално бележи повисоки цени на храната, додека нордиските земји се меѓу најскапите во Европа.

Иларија Бенедети, вонреден професор од Универзитетот во Тусија, истакнува дека структурните фактори како што се трошоците за производство, интеграцијата на синџирите на снабдување и изложеноста на глобални шокови играат клучна улога во овие разлики.

„Помалите и високо отворените економии – честопати со валути склони кон посилни осцилации – доживеаа посилно пренесување од зголемувањето на цените на енергијата и земјоделските инпути за време на пандемијата и конфликтот меѓу Русија и Украина“, изјави таа за Euronews.

Во неколку земји од Источна и Југоисточна Европа, храната сочинува повеќе од 20 проценти од потрошувачката на домаќинствата, додека во земјите со повисоки приходи тој удел е обично под 12 проценти.

„Како резултат на тоа, истото зголемување на цените има многу потешки последици таму каде што приходите се пониски“, додаде таа.

Земјите со повисоки просечни плати, како што се Данска и Швајцарија, исто така имаат повисоки цени на храната, бидејќи повисоките трошоци за работна сила во земјоделството, преработката и малопродажбата се пренесуваат на потрошувачите.

Некои земји имаат пониска или дури и нулта стапка на ДДВ за храна, како што е Ирска, додека во други, како што е Данска, храната се оданочува по стандардна стапка на ДДВ. Цените на храната се под влијание и на навиките на потрошувачите.