Изгледа дека Европската унија е подготвена да се откаже од штедењето бидејќи ги презема првите формални чекори за реформирање на долгогодишните фискални правила кои ги ограничуваат прекумерните владини трошоци.

Правно обврзувачките правила, кои датираат од Договорот од Мастрихт во раните 1990-ти, ги принудуваат државите на ЕУ да го задржат буџетскиот дефицит под 3 отсто во однос на БДП,  а јавниот под 60 отст, прагови што повеќе земји моментално значајно ги надминуваат.

Правилата останаа суспендирани од избувнувањето на пандемијата КОВИД-19 во март 2020 година.

Новиот предлог на Европската комисија, објавен во средата попладне, има намера да отвори ново поглавје и да ги надмине спорните економски дебати што ја карактеризираа последната деценија.

„Речиси сите земји-членки ги прекршија правилата во едно или во друго време“, изјави за новинарите Валдис Домбровскис, извршен потпретседател на Европската комисија. „И правилата станаа многу сложени.

Според предлогот на Комисијата, целите за дефицит од 3 отсто и за долгот од 60 отсто ќе останат недопрени, но ќе се воведе поголема флексибилност за прилагодување на целите на специфичните околности на секоја земја.

Земјите ќе можат да смислат свои планови за контрола на јавниот дефицит и постепено намалување на долгот во период од четири години. На високо задолжените земји може да им се доделат дополнителни три години за да ги прилагодат своите финансии.

Плановите ќе бидат преговарани прво со Европската комисија, а потоа ќе бидат одобрени од Советот на ЕУ, врз основа на моделот што се користи за отклучување на средствата за закрепнување од КОВИД-19.

Многу критикуваната норма која наметна униформна 1/20 стапка на намалување на долгот ќе биде укината и заменета со формули прилагодени на земјите, промена што може да помогне да се избегнат болни економски жртви.

Комесарот за економија на ЕУ, Паоло Џентилони, ја опиша стапката од 1/20 како „нереална“ и рече дека новите правила ќе ја препознаат реалноста на многу различните нивоа на долг низ целиот блок, кои се движат од 182 отсто во Грција до само 16 отсто во Естонија.

„Ја зачувуваме интелигенцијата на правилата“, рече Џентилони.

Како „пандан“ на оваа поголема флексибилност, објасни Џентилони, Комисијата ќе го зајакне надзорот и спроведувањето на фискалните правила, кои досега беа слаби и неконзистентни.

Затоа, од земјите на ЕУ ќе се бара да се придржуваат до целите што ги поставија.

Во случај на какво било отстапување од договорениот план, извршната власт ќе примени финансиски санкции, но казните ќе бидат во помал обем за да бидат по „веродостојни“.

Севкупно, сите 27 земји ќе треба да покажат дека нивните нивоа на долг се на „веројатно опаѓачка патека“, но нема да бидат обврзани со строг рок за постигнување на целта од 60 отсто, што изгледа исклучително далечно за оние кои виделе дека нивните долгови се зголемуваат над границата од 100 отсто.

„Повеќе е прашање како секоја земја стигнува таму – и особено колку брзо“, рече Домбровскис.