Извештајот на Меѓународната агенција за енергетика покажува дека одржливите алтернативи се ограничени

Кога британскиот премиер Борис Џонсон отпатува во Персискиот Залив оваа недела за да побара повеќе нафта за да ги надополни резервите од Русија, лидерот на лабуристите Кир Стармер го обвини дека „одат од диктатор до диктатор со капа во раката“.

Руската инвазија на Украина повика на западни санкции и ги наруши глобалните енергетски пазари, фокусирајќи се на извозниците од Заливот, како што се Обединетите Арапски Емирати и Саудиска Арабија, додека потрошувачите бараат залихи за да ја заменат руската нафта.

Извештајот составен од Меѓународната агенција за енергетика (ИЕА) нагласува колку се ограничени опциите за секоја економија што сака да ја замени руската сурова нафта и другите нафтени деривати.

Во него се наведува дека глобалната побарувачка за нафта се предвидува оваа година да изнесува речиси 100 милиони барели дневно, што е помалку од претходно предвиденото поради шокот за глобалниот раст предизвикан од војната во Украина, објави Гардијан. Русија произведува околу 10 милиони барели дневно и извезува околу половина од тоа плус околу три милиони барели дневно нафтени деривати. Сепак, не е јасно колку од таа понуда би можела да биде сега во прашање.

ИЕА проценува дека најмалку 1,5 милиони барели нафта дневно и еден милион барели нафтени деривати дневно ќе бидат изгубени од Русија, од април до најмалку крајот на годината, бидејќи клиентите или доброволно одбиваат испораки или го прават тоа за да избегнат кршење на санкциите. Во извештајот се посочува дека загубите ќе се продлабочат доколку се забрзаат забраните.

„Во реалноста, ниту една земја не може да ја затвори дупката што Русија би ја оставила на пазарот во случај на глобална забрана“, рече Софи Удубаскану, глобален експерт за сурова нафта во ICIS за анализа на енергетскиот пазар. Значи, прашањето е каде светот може да се обиде да добие до пет милиони дополнителни барели нафта дневно.

Саудиска Арабија и ОАЕ

Саудиска Арабија, со два милиони барели дневно резерви и Обединетите Арапски Емирати, со 1,1 милион барели дневно, се единствените два водечки производители на нафта кои би можеле брзо да ги заменат руските резерви со резервен капацитет. Од ИЕА, пак, посочуваат дека засега „не покажуваат подготвеност да ги искористат резервите“.

Досега, тие се спротивставија на барањата на Соединетите држави да помогнат во намалувањето на цената на нафтата, велејќи дека се посветени на договор за производство во рамките на картелот ОПЕК +, во кој е вклучена Русија. ОПЕК + повторно се состанува на 31 март за да одлучи за нивото на производство. Претходно овој месец, членките на ОПЕК се согласија да го зголемат производството за скромни 400.000 барели дневно.

Зголемувањето на Саудиска Арабија и ОАЕ, вклучувајќи го и нивниот резервен капацитет, „потенцијално би довело до прекин на соработката ОПЕК +“, рече аналитичарот на Saxo Bank, Оле Хансен, кој смета дека овој потег е малку веројатен.

Тој посочува и дека ниту еден производител на нафта никогаш не би ги искористил максимално своите резервни капацитети, чие одржување е значаен стабилизатор на цените и заштита во случај на непредвидени нарушувања.

ОАЕ, чии односи со САД се затегнати, се обидуваат да балансираат меѓу Западот и Русија, со која исто така ги продлабочуваат односите. На неодамнешното гласање во Советот за безбедност на ОН, тие се воздржаа од гласање за резолуција со која се осудува руската инвазија.

Иран

ИЕА проценува дека Иран има околу 1,2 милиони барели резервен капацитет на ден во теорија, но постојат сериозни ограничувачки околности. Санкциите треба да се укинат, преку резолуција во преговорите меѓу Техеран и западните економии за заживување на договорот од 2015 година за иранските нуклеарни амбиции. Дури и тогаш, според ИЕА, веројатно ќе бидат потребни уште шест месеци за да се смета на милион барели дневно од Иран.

Гардијан пишува дека Иран има 100 милиони барели во пловечки магацини до кои може брзо да се пристапи, но ќе бидат потребни месеци за да се воведе во глобалниот синџир на снабдување.

Венецуела

Како и Иран, Венецуела сè уште е под американски санкции кои би требало да бидат укинати за да се зголеми нејзиното производство. Враќањето на производството во 2015 година на крајот би значело дополнителни 1,8 милиони барели дневно, но тоа би било многу постепено.

„Неколку стотици илјади барели би значеле прва помош, додека за континуирано закрепнување веројатно ќе бидат потребни години и милијарди долари нови инвестиции“, вели Хансен.

САД

„Извозот на САД порасна во поголемиот дел од 2021 година и достигна врв од 3,45 милиони барели на ден во декември, кога не е им се закануваат урагани или прекини на електрична енергија“.

Хансен се согласува и вели дека може да се додадат уште 0,5 милиони барели дневно доколку производството на шкрилци во САД се врати на својот врв како во 2019 година, но дека тоа ќе биде отежнато поради недостигот на песок, камионџии, експлоататорски екипи и опрема.

Зголемувањето исто така нема да дојде брзо. Истражувачката компанија Ristad Energy проценува дека ќе бидат потребни во просек осум месеци од почетокот на нови бушотини до пуштањето нафта на пазарот.

Помали производители

Нигерија сè уште е на 0,4 милиони барели дневно под врвот на производството во 2019 година, вели Хансен. Враќањето на тоа ниво ќе бара инвестиции од големите нафтени компании и поголема политичка стабилност. ИЕА исто така наведува дека Канада и Аргентина потенцијално би можеле да придонесат преку сопствените ресурси од шкрилци во американски стил, но тоа нема значително да ја промени ситуацијата. При проценката на алтернативните извори на снабдување, ИЕА дури и не го спомна Северното Море.

Патувајте помалку, возете побавно

ИЕА во петокот ги повика потрошувачите да патуваат помалку, да споделуваат превоз и да возат побавно, како дел од планот од десет точки за намалување на потрошувачката на нафта.

Планот на групацијата, која се состои од 31 индустријализирана земја, а не ја вклучува Русија, ја нагласува кризата со снабдување предизвикана од санкциите и одбивноста на купувачите кон руската нафта, што доведе до пораст на цените на горивата.

Препораките – кои вклучуваат пониски ограничувања на брзината, работа од дома, денови без автомобили во градовите, поевтин јавен превоз и повеќе споделување на автомобили – може да ја намалат побарувачката на нафта за 2,7 милиони барели дневно во рок од четири месеци, соопшти ИЕА.

Агенцијата ги повика владите да ги направат овие промени трајни, не само од економски причини, туку и за борба против климатските промени.