Со оглед на распространетото економско закрепнување на глобално ниво, нагорниот тренд на цените на сировата нафта не е изненадување, но ненадејниот излив на песимизам на финансиските пазари низ светот неочекувано го зајакна американскиот долар.

Хаотичните сцени од бензинските пумпи во Велика Британија што имавме можност да ги видиме во последните денови се неодоливо слични на сцените што ги одбележаа нафтените кризи во минатиот век. Разликата, се разбира, е во фактот дека долгите редици (и кратки нерви) на Островот немаат никаква врска со цените на нафтата. Проблемот е, пред сѐ, од логистичка природа (недостаток на квалификувани возачи) и е одраз на зачестените катастрофи со кои владејачката партија се по напуштањето на Европската Унија.

Сегашните трендови не нудат причина за оптимизам. Барем од перспектива на потрошувачите, кои всушност не можеа да ги искористат придобивките од ниските цени на нафтените производи. Тоа беше на самиот почеток на пандемијата (и среде локдауните), кога цената на литар бензин (Еуросупер 95) падна под 1,24 долари за литар. Околу една година подоцна, во почетокот на март (оваа година), масовната вакцинација го означи почетокот на нормализацијата, а со тоа и цените се вратија на двоцифрени вредности.

Смирувачка прогноза од март

Има многу повеќе фактори вклучени во пресметувањето на цените (како што се државните давачки и маржите на продажба), но цената на сировата нафта и курсот на доларот се стандардни варијабли, на кои е едноставно невозможно да се влијае. Опоравувајќи се од пандемискиот шок (што дополнително го комплицираше конфликтот меѓу Русија и Саудиска Арабија), цената на барел сурова нафта Брент тогаш достигна 70 долари за барел (највисока од септември 2019 година) и ја зајакна малопродажната цена на бензинот.

Сепак, растот се случи во значително поповолни околности на широко распространето економско закрепнување (на глобално ниво) – тогаш светот брзо се отвори (излезе од локдаун) и апетитите на инвеститорите се зголемија, обезбедувајќи продолжување на позитивниот тренд на финансиските пазари низ целиот свет.

Загрижувачка прогноза за октомври

Земјите-членки на картелот ОПЕК + („плус“ се однесува на Русија) задоволно ги тријат рацете и дисциплинирано се воздржуваат од зголемување на производството што може да предизвика корекција на цената, а им помагаат вестите за драматичниот раст на цените на природниот гас во Европа, или шпекулациите за недостаток на електрична енергија. Резултатот е очекуван: цената на барел нафта од типот Брент достигна 80 долари, што значи дека буквално се удвои во текот на изминатите 11 месеци.

Меѓутоа, во меѓувреме, балансот на силите значително се менува: инфлацијата почнува да предизвикува проблеми за американската централна банка и отвора можност за пресврт во монетарната политика. Намалувањето на дарежливиот стимул и одредена примена на (релативно) порестриктивна монетарна политика отвора можност за зголемување на каматните стапки, а следствено и зајакнување на доларот. Инфлацијата не стивнува со месеци, а потоа дојде шокот Evergrande, по што нервозата кај инвеститорите очигледно добива многу посериозни размери, а доларот, како што обично се случува, се претвора во сигурно засолниште, што е и суштината на проблемот за потрошувачите. Бидејќи освен што цената на сировата нафта го достигна највисокото ниво од октомври 2018 година, еврото, за прв пат од јули минатата година, падна под 1,16 долари.

Се разбира, ситуацијата во која и двете надворешни варијабли (во формулата за пресметување на цените на нафтените деривати) бележат силен раст, едноставно мора да се одрази на малопродажните цени на бензинот. Повеќегодишниот рекорд забележан кон средината на септември, веројатно не е крај на сегашниот тренд што пристигнува со вообичаеното задоцнување.

Имено, домашните цени реагираат на глобалните случувања (цените на сировата нафта и курсот на доларот) со задоцнување од една до две недели, и само тогаш ќе го видиме конечниот ефект од опишаното влошување на ситуацијата на глобално ниво. После тоа, сите прогнози се целосно излишни (иако понатамошниот раст на стапката на инфлација, барем на краток рок, изгледа сѐ поизвесен).

Едно сценарио предвидува можност за нов пресврт доколку демократите и републиканците не успеат да се договорат за лимитот на националниот долг и за чудо Министерството за финансии на САД не е во состојба да ги сервисира обврските за обврзници. Оваа можност сѐ уште изгледа малку веројатна, и во исто време не гарантира пад на вредноста на доларот (продажба на државни обврзници), што сѐ уште се смета за сигурно засолниште. Доколку Кина не започне брзо да ги решава наталожените проблеми (а Evergrande е само еден од нив), песимизмот може да се прошири и на други пазари во развој и на тој начин дополнително да ја зајакне американската валута.

Мора да се признае, натамошното зајакнување на доларот може да го задуши глобалното економско закрепнување и на крајот може да доведе до пад на цените на суровата нафта (поради падот на побарувачката). Но, ова е само една од опциите, но она што изгледа многу сигурно е неодамнешниот нов пораст на цената на нафтените производи. Непотребно е да се очекува гужва на бензински пумпи во такви околности.