Помеѓу 2008 и 2018 година, глобалниот долг се зголеми од 210 на 250 проценти од бруто домашниот производ
“Во светот има многу долг”, а подмладокот на денешните 50-годишни луѓе ќе преживее “најмалку уште две финансиски кризи”.
Оваа прогноза се осмелува да ја даде минатата недела поранешниот претседател на Федералните резерви на САД Пол Волкер и предупреди пред Financial Times дека “десет години по банкротот на Lehman Brothers старите навики на финансискиот свет за заобиколување на регулациите со измами се враќаат.
Зборовите и сеќавањата кои наскоро ќе бидат објавени во книга се наследство на вистински искусен централен банкар. Волкер (91) успешно ја поразил инфлацијата во 1980-тите со непопуларните зголемувања на каматните стапки. Строгата банкарска регулатива во САД, воведена во 2008 година, откако финансиската криза избувна, а сега се ублажува по владеењето на претседателот Доналд Трамп, се вели “Правилото на Волкер” (Volcker rule).
Што се случува во финансискиот свет? Акциите, обврзниците, валутите и стоковите пазари беа многу нервозни во октомври, пишува во својот преглед германскиот Sueddeutsche Zeitung. На пример, на американската берза во вторникот утринските резерви на финансиски деривати драстично паднаа наутро, но повторно се зголемија во вечерните часови. Големите флуктуации често укажуваат на тоа дека инвеститорите се загрижени за своите пари. DAX може да пријави годишен пад за прв пат од 2011 година. Во тоа време, должничката криза во еврозоната беше во полн замав. Но американската економија расте десет години. Веројатноста за паѓање на берзите расте секојдневно, но економијата напредува добро. Практичното библиско правило дека порастот ќе биде проследено со криза никогаш не беше побиено. Соодносот цена на акцијата-профит на индексите во САД е речиси толку голем колку што во годините на финансиската криза од 1929 година и почетокот на 2000 година.
Некои околности укажуваат на времето пред банкротот на Леман Брадрс, како што се долгот, апетитот за ризик и стадото. На пример, деловниот, домашниот и државниот долг во светот денес е повисок отколку во 2007 година. Покрај тоа, банките обезбедуваат кредити под релативно лабави услови. Некои економии во подем се во неволја: Аргентина е загрозена од банкрот на државата, довербата во турската лира е потресена. Италијанската влада троши повеќе пари отколку што име и ги предизвикува сите инвеститори кои купиле италијански државни обврзници досега. Банкарските бонуси на Волстрит се зголемуваат.
“Финансиските банкроти брзо се забораваат”, напиша пред речиси 30 години економистот од Харвард Џон Кенет Галбрајт. Постојат неколку области на човековата активност, во кои историјата се почитува помалку отколку во светот на парите, каде “слични околности се слават од помладата , нова и самоуверена генерација како брилијантни откритија “, рече Галбрајт. Дали повторно стигнавме до оваа точка?
Одделот за економија на Банката на меѓународни порамнувања (БИС) во Базел ужива добра репутација. Неговиот поранешен главен економист, Вилијам Вајт, еднаш предупреди за колапсот на финансиските пазари во 2005 година. Никој не сакаше да го слушне тогаш. Во нивниот најнов извештај, експерти од БИС се повторно многу загрижени. Ниските каматни стапки на централните банки, според нив, создаваат “зомби компании” кои едвај би биле остварливи со нормални стапки. Светот се навикна на евтини пари. Крајот на таа “прекумерна стимулација” нема да биде воопшто мазен. Последните потреси на берзите се израз на “самоубиствени симптоми на пациентот”. Севкупно, постои “премногу долг”, предупредува БИС.
Бројките се застрашувачки: Помеѓу 2008 и 2018 година, глобалниот долг се зголеми од 210 на 250 проценти од бруто домашниот производ. Банките и инвеститорите имаат долг во износ од 2,5 трилиони долари во 2017 година – два пати повисоки побарувања против токсични должници ( нефункционални кредити и високо-ризични обврзници), отколку во 2007 година, предупредува Хауард Маркс, шеф на хеџ фондот Oaktree. Во исто време, обемот на хипотекарните кредити се зголеми од 97 милијарди долари во 2007 година на 375 милијарди долари сега. Порелаксираните клаузули значат дека заемопримачот може да има помалку колатерал за неговиот кредит или дури и без колатерал.
Многумина веруваат дека оваа состојба е опасна, а некои се порелаксирани. “Широко распространета појава на слободните кредитни услови само по себе не е сигнал за криза”, вели Михаел Хјунзелер, управен директор на фондот за управување со средства Assenagon. Тој предупредува да не се шири прекумерно паника. Банките навистина ги олабавија стандардите за да даваат полесно заеми, но тоа не значи дека компаниите кои ги привлекуваат парите се помалку стабилни. “Приносот на европските претпријатија е сеуште многу здрав, соодносот на долгот се намалува со години”, вели експертот за корпоративни гиганти. “Ако постои криза, полабави кредитни клаузули во најдобар случај ќе ја ограничат штетата. Тогаш банките ќе мора да им помогнат на компаниите, така што тие им помагаат да не банкротираат.