Неочекувано силното закрепнување во првата половина од оваа година доведе до посилна економска активност на пазарите во развој и развој во Европа и Централна Азија, така што во моментов се предвидува дека економскиот раст на регионот ќе достигне стапка од 5,5 проценти во 2021 година, што е повеќе од првично се очекуваше, според најновото издание на Економскиот извештај на Светска банка за регионот објавено денеска.

Заздравувањето е првенствено резултат на заживувањето на извозот во текот на првата половина од годината, со закрепнување на активноста во еврозоната и брз пораст на цените на суровините, како и зајакнување на домашната побарувачка поради вакцинација и стимулации. Сепак, овој стимул за извоз веќе може да го губи моментумот поради понатамошното ширење на повеќе заразни видови на СОВИД-19, како на глобално ниво, така и во овој дел од светот, што веќе го забави закрепнувањето на домашната побарувачка низ целиот регион.

Во 2022 година, стапката на раст во регионот се предвидува да биде 3,4 проценти со стабилизирање на надворешната и домашната побарувачка и укинување на стимулациите воведени поради пандемијата. Изгледите остануваат крајно неизвесни, со оглед на продолжувањето на пандемијата, а особено со оглед на нерамниот пристап до вакцини и неодлучноста во врска со нив. Заздравувањето во регионот е придружено со значително забрзување на инфлацијата, како и чувствителност на финансиските шокови што би можеле да бидат предизвикани од ненадејно влошување на условите за надворешно финансирање или значително зголемување на политичката неизвесност и геополитички тензии.

„Пандемијата продолжува да има одлучувачко влијание врз економските перспективи на Европа и Централна Азија. Меѓутоа, со зголемените стапки на вакцинација низ целиот регион, креаторите на политики сега можат да се фокусираат на постигнување инклузивно, издржливо и одржливо закрепнување по пандемија. Обезбедувањето конкурентна деловна средина што поттикнува претприемништво и динамична активност на приватниот сектор е од суштинско значење за долгорочен раст “, рече Ана Бјерде, потпретседател на Светска банка, Европа и Централна Азија.

Според наодите од специјалната анализа насловена „Конкуренција и закрепнување на фирмите по СОВИД-19“, спроведена врз основа на податоците од анкетите на Светска банка со бизнисите и истражувањето „Пулсот на економијата“, пандемијата остави длабока и разновидна влијание врз фирмите. Во просек, компаниите во овој регион забележаа значителен пад на месечниот обем на продажба и бројот на вработени со полно работно време. Во мај годинава, една од четири компании предвиде дека нема да можат да ги исполнат тековните обврски во следните шест месеци. Во помалите и помладите фирми, како и кај оние чии менаџери се жени, обемот на продажба сe уште не е обновен од првичниот пад.

Кризите можат да бидат катастрофални за многу фирми, но тие често имаат и добри страни, бидејќи тоа може да доведе до прераспределба на ресурсите од помалку продуктивни во попродуктивни фирми. Докази за постоење на овој процес се забележани во Европа и Централна Азија, особено во земјите со поконкурентни пазари. Имено, фирмите чија продуктивност на трудот беше висока пред кризата доживеаја значително помал пад на обемот на продажба и број на вработени од оние со помалку продуктивна работна сила. Попродуктивните фирми исто така имаа поголема веројатност да се прилагодат на кризата со зголемување на бизнис преку Интернет и зголемување на обемот на далечинска работа.

„Улогата на конкуренцијата е важна затоа што е поврзана со динамиката, ги охрабрува фирмите да бидат иновативни, ги принудува поефикасните фирми да излезат на пазарите и да растат, истовремено овозможувајќи им да излезат од пазарот помалку ефикасно“, рече Асли Демиргич-Кунт, шеф на Светска банка економист.Европа и Централна Азија. „Во земјите каде што има поконкурентни пазари и посилни јавни политики кои ја штитат конкуренцијата, оваа прераспределба на попродуктивните фирми е уште поголема.

Бројни влади имплементираа широки програми за поддршка на јавната политика за брзо реагирање на почетниот економски пад поради кризата. Овие јавни политики обезбедија итна помош и заштита за фирмите и работниците од најлошите ефекти на пандемијата. Иако опсегот на владините мерки значително се разликуваше од земја до земја, во просек, 50 проценти од фирмите пријавиле дека добиле некаква форма на државна помош како одговор на економските ефекти од кризата.

Општо земено, резултатите од анкетата покажуваат дека попродуктивните фирми имаат поголема веројатност да добијат државна помош, како и поголемите фирми да добијат поддршка во форма на одложени плаќања и даночни олеснувања, додека се покажа дека мерките за поддршка им се доделуваат на компаниите без оглед на нивната ниво на иновации.период пред кризата.

Како што земјите влегуваат во фазата на закрепнување на економијата, ќе биде важно за креаторите на политиките во сите земји да ги исфрлат пошироко мерките за поддршка на политиката што е можно поскоро и да се фокусираат на создавање конкурентна деловна средина што е клучна за силно закрепнување, отпорност на идни кризи и одржлив и долгорочен економски раст.

Повеќето европски и централноазиски земји можат да ја подобрат својата институционална рамка и имплементацијата на законите потребни за високо конкурентна средина, вклучително и реформи во јавната политика за подобрување на стечајот и решавање спорови, поедноставување на влезот на пазарот на нови фирми и зголемување на капацитетот на финансискиот сектор да позајмуваат на бизнис секторот.