Во 2018 година, Србија влезе во оваа приказна со Кина со потпишување меморандум со компанијата „China Road and Bridge Corporation“, за реконструкција на пругата од Белград до Ниш, а потоа и од Ниш до Прешево.

Европската унија оствари предност пред Кина на линијата Белград-Северна Македонија. Тоа го постигна со нудење околу 700 милиони евра неповратни пари за финансирање на реновирање и изградба на брза пруга од Белград до Ниш. Со пониската цена, таа стана поконкурентна и ги исфрли Кинезите кои веќе влегоа во овој бизнис. Остана уште еден играч, американскиот ДФЦ, кој најави дека ќе учествува во финансирање на делот од пругата од Ниш кон Северна Македонија, што беше договорено со договорот од Вашингтон.

Србија, во соработка со Европската унија, ќе гради брза пруга од Белград до Ниш и од Ниш кон Северна Македонија, рече српскиот претседател Александар Вучиќ пред два дена во Брисел. Тој најави дека ќе добиеме најмалку 35 проценти од неповратните пари од ЕУ за тој проект и дека овие грантови можат да бидат дури 50 проценти од вкупната цена, имајќи предвид дека тоа е дел од еколошка, зелена агенда . Што се однесува до средствата, тоа значи дека ќе добиеме од 600 до 700 милиони евра неповратни само за делот од Белград до Ниш, а делот на кој возовите ќе возат околу 200 километри на час ќе ја чини Србија дополнителни 1,2 милијарди евра .

Претседателот на Србија истакна дека ќе се гради комплетната пруга од Ниш до Прешево, no потешко ќе се гради поради конфигурацијата на теренот. Преговорите ќе започнат кога проектите ќе бидат завршени, но дека Србија ќе инсистира сè да заврши до крајот на 2025 година или почетокот на 2026 година.

Не треба да се заборави дека железничкиот проект меѓу Белград и Ниш, чијашто вкупна должина е 240 километри, е меѓу клучните иницијативи што се признати како дел од Економскиот и инвестициски план на ЕУ за Западен Балкан. Планот, претставен минатата есен, предвидува девет милијарди евра неповратни пари. ЕУ некогаш учествуваше во финансирање на подготовка на проектна документација за оваа железница, со брзина од 160 километри на час, а ЕБОР и ЕИБ беа заинтересирани да ја финансираат.

Очигледно, ние добро се справивме со интересот на Кина, Америка и Европа во меѓународна политичка смисла и ги охрабривме сите учесници да ја подобрат својата понуда. Навистина ми се допаѓа. Тука нема навивање, вели Слободан Аќимовиќ, проф. Економски факултет во Белград

Сепак, во 2018 година, Србија влезе во оваа приказна со Кина. Министерството за градежништво, транспорт и инфраструктура потпиша меморандум со кинеската компанија „China Road and Bridge Corporation“, за реконструкција на железничкиот Коридор 10, односно пругата од Белград до Ниш, а потоа и од Ниш до Прешево. Реализацијата на овој проект е планирана со употреба на повластени кинески кредити, а проценетата вредност на брзата пруга од Белград до Ниш, на која возовите би сообраќале околу 200 километри на час, е околу две милијарди евра. Проектите се завршени. Изјавата на Зорана Михајловиќ, поранешна министерка за градежништво, која на 4 август 2020 година рече дека преговара со ЦБРЦ за изградба на брза пруга од Белград до Ниш и Прешево и дека ќе биде подготвен нацрт трговски договор во следните три месеци.

Договорот меѓу Белград и Приштина беше потпишан во Вашингтон минатиот месец, а дел од тој документ е и заедничкото реновирање и изградба на пругата од Ниш до Прешево. Американската меѓународна финансиска корпорација ДФЦ, која во меѓувреме отвори канцеларија во Белград, изрази подготвеност да го финансира овој инфраструктурен проект.

Слободан Аќимовиќ, професор на Економскиот факултет во Белград, вели дека секоја инвестиција во инфраструктурата е одлична за Србија и е целосно ирелевантно дали станува збор за кинески, американски или европски инвестиции. Секако, ова изгледа како натпревар на суперсили и оној што инвестира во инфраструктурата сака да биде политички доминантен на одредена територија. Ние едноставно имаме различни стилови.

– Европскиот начин и американскиот начин на доминација се разликуваат во однос на кинескиот и рускиот. Во крајна линија е дека во позадина имаме малку повидлива политичка порака. Очигледно, ние добро се справивме со интересот на Кина, Америка и Европа во меѓународна политичка смисла и ги охрабривме сите учесници да ја подобрат својата понуда. Навистина ми се допаѓа. Тука нема навивање. Среќен сум што ЕУ се враќа во нашата инфраструктура по неколку години – вели Аќимовиќ.

Оваа вест е неверојатно добра и сега треба да создадеме најдобри можни услови за Србија. Како прво, брзината за патнички возови треба да се подигне најмалку 200 километри на час до Ниш, а преку клисурата Грделица да се спушти на 160 километри. Според него, таму мора да се изгради целосно нова патека.

– Грантот на Европската унија треба да се искористи за да се подигне техничката спецификација на пругата, така што секаде каде што може да се зголеми брзината на возовите, што би значело дека од Ниш ќе стигнеме до Белград за еден час. Товарниот превоз треба да помине 120 километри на час и таа брзина е сосема доволна за тоа. Така е насекаде во светот. Тој исто така може да ја користи старата пруга. Железницата ги има сите предности во однос на сообраќајот на патиштата, особено кога станува збор за поголема количина стока – објаснува Аќимовиќ.

Jубодраг Савиќ, професор на Економскиот факултет во Белград, вели дека давањето 35 проценти од неповратните пари од вкупната инвестиција е најдобрата можна ситуација во која се наоѓа една земја, под услов тоа навистина да се случи.

– Не знаеме дали е на ниво на изјава или сериозна намера на ЕУ. Ова нема многу врска со нашата земја. Тоа е геополитичка работа што се случува во Србија, каде што Европа повеќе не може да ја следи кинеската офанзива на Балканот со скрстени раце и затворени очи – нагласува Савиќ.

Страхиња Суботиќ, програмски менаџер во Центарот за европски политики, изјавува дека Европската унија е длабоко ангажирана во нашата земја кога станува збор за модернизација на железничката инфраструктура. Таа е присутна на пет клучни делови, без разлика дали тие помагаат преку проектна документација, грантови или меки заеми. Оваа најнова иницијатива не започнува од нула и е дел од Планот за економски инвестиции за Западен Балкан.

– Токму во тој план е наведено дека сите проекти што се прават помагаат за модернизација на Србија, но се споменува дека тоа придонесува за зајакнување на стратешката автономија на ЕУ на долг рок. Со добро поврзан Западен Балкан, тие може да се стремат кон идејата за завршување на европски проект, иако сè уште не сме дел од ЕУ. Оваа идеја за стратешка автономија е важна затоа што во голема мера се однесува на геополитиката. Пандемијата покажа дека ако ЕУ не стане поактивна не само во спроведување активности во Србија, туку и во промовирање на нејзините активности, таа ќе биде потисната од други актери како Кина. Излезе дека европската солидарност не е непостоечка и врз одлуките на ЕУ влијаат и фактот дека Кина е актер таму што е подготвена да ги пополни празнините – посочува Суботиќ.

Тој смета дека не треба да има преклопувања на работите на делот од пругата помеѓу Ниш и Прешево, туку договор меѓу Европа и Америка.

– Кога беше потпишан Вашингтонскиот договор, Трамп беше на власт и немаше најдобра комуникација и координација меѓу Брисел и Вашингтон. Со доаѓањето на Бајден на власт, Брисел ги координира своите активности со Вашингтон. ЕУ досега го спроведуваше на отворен начин, не очекувам овој процес да биде нетранспарентен во однос на тендерските постапки. Сепак, ова е само договор во принцип и треба да бидеме трпеливи кога станува збор за условите под кои ќе се финансира, кој ќе гради, кога ќе бидат објавени тендери и слично – вели Суботиќ.